Oblicza komunizmu
Wybór pism na temat na temat natury i praktyki funkcjonowania systemu komunistycznego. Ich autor, uczestnik antykomunistycznej opozycji, więziony przez komunistów po tzw. procesie taterników, stworzył jedną z najbardziej przenikliwych diagnoz komunizmu, łącząc namysł nad jego stroną teoretyczną i ideologiczną z analizą działań władz komunistycznych na różnych polach ich funkcjonowania (m.in. aparatu represji, propagandy). W tomie zawarte są także jego teksty o antykomunizmie i trudnościach z rozliczeniem komunizmu po 1989 roku, należące do najważniejszych głosów w polskiej publicystyce na ten temat.
Komunizm jako ideologia i jako ustrój był ułomny intelektualnie, moralnie i estetycznie. Produkował w skali masowej zło, kicz i głupstwo. Reagowano na komunizm z powodów moralnych, a także intelektualnych i estetycznych. Dezaprobata była kwestią smaku wrażliwości moralnej, intelektualnej i estetycznej. Jeśli nie wszyscy reagowali podobnie, to dlatego, że smak nierówno podzielono. W trafnym widzeniu sprawy niektórym przeszkadzały interesy; na ogół niełatwo uznać, że postępowanie własne lub osób bliskich było niewłaściwe. Ale antykomunizm był nie tylko postawą potoczną, bywał pogłębioną refleksją nad ideologią, ruchem-organizacją i ustrojem komunistycznym. (Antykomunizm i właściwości komunizmu)
Historia komunizmu i postkomunizmu pokazuje, że komunizm jako ustrój nie był w stanie przetrwać bez gotowości władz do posługiwania się przemocą w znacznym zakresie. Rezygnacja ze stosowania przemocy zniszczyła ten ustrój. Okazało się, że głównym powodem utrzymywania się komunizmu, jego zakorzenieniem, było stosowanie przemocy lub wiarygodne zagrożenie jej użyciem. Prawa historii, o których pisali marksiści, nie podtrzymywały komunizmu, nie mógł on istnieć bez przemocy wobec przeciwników, stosowanej aktualnie lub wiarygodnej jako groźba. Nasuwa się w związku z tym sformułowanie w rodzaju marksistowskich twierdzeń arytmetycznych (Lenin uważał, że komunizm równa się władza rad plus elektryfikacja). Otóż komunizm minus przemoc równa się zero. (Zakorzenienie władzy komunistycznej (ustroju) w społeczeństwie)