Średniowiecze w pytaniach i odpowiedziach
Książka nie jest typową syntezą dziejów wieków średnich. Autor prowadzi czytelników przez tę tętniącą życiem i aktywnością na różnych polach epokę (jak słusznie określa ją na samym wstępie) przez pojęcia, wydarzenia, osoby, które z kolei ilustrują rozmaite, kluczowe aspekty egzystencji ludzi i całych społeczeństw w średniowieczu - świat ducha, zrodzonej dzięki niemu kultury (w różnych wymiarach), życie społeczne i gospodarcze. Te kostki mozaiki, które oferuje nam Gouguenheim, dają razem może niepełny, ale z pewnością też nieuproszczony obraz średniowiecza.
Francuski mediewista na kartach recenzowanego dzieła nie tylko rozprawia się - stosując rzeczową argumentację naukową - z rozmaitymi elementami narosłej wokół średniowiecza czarnej legendy (np. o rzekomej wrogości średniowiecza wobec Biblii czy o "piekle kobiet" w wiekach średnich), ale odnosi się do legend o średniowieczu, które powstawały już w samym średniowieczu. To jest bardzo mocna strona tej książki. Fascynująca jest podróż z Gouguenheimem przez meandry kształtowania się po obu stronach Renu pamięci o Karolu Wielkim, powstawania legendy Joanny d'Arc, czy weryfikacja legendy o "cesarzu - ateiście" Fryderyku II Hohenstaufie.
Z pewnością wielką zaletą recenzowanej monografii jest klarowny sposób, w jaki autor przedstawia skomplikowaną siatkę zależności tworzącą średniowieczną rzeczywistość społeczną ("hierarchia równych" feudalizmu) i gospodarczą. Wszystkim tym, którzy czują się bezbronni wobec inwazji rozmaitych form "historii ludowych" szczególnie polecam rozdziały książki Gouguenheima traktujące o formach poddaństwa istniejących w świecie średniowiecznym. Jak dowodnie pokazuje francuski mediewista nie był to prosty, stosowany przez neo-stalinistów obraz feudałów - krwiopijców oraz uciskanych (i rozpijanych) przez nich chłopów pańszczyźnianych.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Grzegorza Kucharczyka (IH PAN)
Prof. Sylvain Gouguenheim (ur. 1960), francuski mediewista, członek Pracowni Nauk o Starożytności i Średniowieczu Uniwersytetu Lotaryńskiego oraz wykładowca w cole Normale Suprieure w Lyonie. Nakładem Andegavenum ukazała się już jego Chwała Greków (2024).